Hieronder treft u de meest voorkomende vragen en antwoorden bij de gebruikersvoorwaarden aan. Aan deze tekst kunnen geen rechten worden ontleend.
Laatst bijgewerkt: december 2020
- Zijn de regels voor het gebruik van de composities niet erg streng? Het is toch gebruiksmuziek?
Gebruiksmuziek is misschien een typische term uit de kerkmuziekwereld maar geen aparte categorie in het auteursrecht. Ook een eenstemmige responsie van 8 noten is auteursrechtelijk beschermd.
Het auteursrecht bestaat uit de volgende rechten (zie ook de website auteursrecht.nl)
1. het alleenrecht van de maker om het werk openbaar te maken
2. het alleenrecht van de maker om het te vermenigvuldigen
3. het persoonlijkheidsrecht, zoals: recht op naamsvermelding en het recht dat het werk niet zodanig aangetast mag worden dat het niet meer recht doet aan het origineel.
Voor al deze onderdelen zijn daarom afspraken gemaakt over het gebruik van de composities. Via een licentieovereenkomst met de KVOK geven de componisten toestemming voor het gebruik van de composities door leden van de KVOK onder de voorwaarden zoals vermeld in de gebruikersvoorwaarden op de website.
- Valt gemeentezang eigenlijk ook onder het auteursrecht?
De PKN heeft op haar website een folder (PDF) over muziek in de kerk uitgeven (zie https://www.protestantsekerk.nl/download180/Auteursrecht-en-naburige-rechten-in-de-kerk.pdf). Hierin valt te lezen dat het zingen van een lied valt onder openbaarmaking.
Normaal gesproken is voor openbaarmaking toestemming nodig van de maker, maar voor gemeentezang is een uitzondering op de Auteurswet gemaakt:
‘Van wie ook tijdens een kerkdienst liederen worden gezongen en uit welk boek dat ook wordt begeleid, het is geen inbreuk op het auteursrecht. Voor gemeentezang is dus geen toestemming van de auteursrechthebbende van het lied noodzakelijk.’
Echter, in dezelfde folder valt ook te lezen:
‘Orgelspel buiten de begeleiding van de gemeentezang valt strikt genomen buiten deze uitzonderingsbepaling’. Ofwel: voor- en naspelen en zettingen zouden officieel onder de uitzondering van gemeentezang vallen, maar een partita of koraalbewerking die tijdens het avondmaal klinkt, niet.
Omdat sommige composities in het Voorspelenproject echter zowel in de categorie ‘gemeentezang’ als ‘overige orgelmuziek’ te gebruiken zijn, is gekozen om één lijn te trekken. De componisten geven in een licentie aan de KVOK toestemming onder welke voorwaarden de composities gebruikt mogen worden. Deze voorwaarden zijn vervolgens vastgelegd in de gebruikersvoorwaarden, waarmee de leden van de KVOK akkoord dienen te gaan alvorens ze composities kunnen downloaden.
- Wat verstaat de KVOK onder een reguliere kerkdienst?
Kerkelijke bijeenkomsten waarvoor geen toegangsgeld of collecte ter bestrijding van de onkosten wordt geheven, ofwel, waarbij niet op enigerlei wijze geld verdiend wordt (ook al is dat om onkosten te vergoeden.)
Een uitvaartdienst in de kerk of in een aula, of een trouwdienst zijn dus ook reguliere kerkdiensten.
Een gemeenteavond, een kerkeraadsvergadering of een jeugdbijeenkomst uitgaande van de kerk waarbij (begeleid) gezongen wordt, valt strikt genomen niet onder de noemer gemeentezang, maar laat de KVOK voor het Voorspelenproject wel hieronder vallen. Dit is ook opgenomen in de overeenkomst met de componisten.
Een (benefiet-) concert, een samenzangavond of een koorconcert met een collecte ter bestrijding van de onkosten zijn geen kerkelijke bijeenkomsten. Dat wil niet zeggen dat de composities dan helemaal niet gebruikt mogen worden, maar pas nadat de componist (van zowel de melodie als van de bewerking) om toestemming is gevraagd.
- De PKN heeft toch een regeling met de BUMA voor het gebruik van muziek die in de kerkdiensten wordt uitgevoerd? Vallen de composities van het Voorspelenproject daar ook niet onder?
Gemeentezang – het zingen door de gemeente van liederen én de instrumentele begeleiding daarvan in de eredienst – is zonder toestemming toegestaan: dit maakt geen inbreuk op het auteursrecht. (zie ook vraag 02)
Als het gaat om overige muziek in de reguliere kerkdienst en tijdens andere samenkomsten van kerkelijke groeperingen (definitie van BUMA) is BUMA de organisatie die de vergoedingen incasseert voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk van componisten. De PKN heeft inderdaad een regeling met BUMA, maar deze geldt alleen voor composities die gemaakt en geregistreerd zijn door componisten die bij BUMA aangesloten zijn. PKN-gemeentes dragen hiervoor jaarlijks (centraal) een vast bedrag af.
Voor een deel van de componisten (van zowel de melodieën als de bewerkingen) in het Voorspelenproject geldt dat zij niet aangesloten zijn bij BUMA en dus niet onder deze regeling vallen. Dat zou in de praktijk betekenen dat aan elke componist uit deze groep apart toestemming gevraagd zou moeten worden.
Daarom is er één lijn getrokken en zijn er voor het Voorspelenproject voorwaarden vastgelegd voor het gebruik van de composities. Deze voorwaarden zijn opgenomen in de licentieovereenkomsten met alle componisten, zowel bij BUMA als niet bij BUMA aangesloten componisten.
- Hoe vraag ik de componist om toestemming als het gaat om uitvoering buiten een kerkelijke bijeenkomst?
Door de componisten (zowel van de melodie als van de bewerking), en deze vervolgens op persoonlijke titel schriftelijk te benaderen. De contactgegevens kunnen via e-mail opgevraagd worden bij de secretaris van de KVOK.
Als deze componisten bij BUMA zijn aangesloten, zullen zij dat zelf aangeven. In dat geval dient de organisatie van bijvoorbeeld het concert voorafgaand aan het concert bij BUMA
opgave te doen van het uit te voeren werk. De concertorganisatie ontvangt vervolgens een factuur van BUMA met de te betalen vergoeding.
BUMA rekent echter voor live-uitvoeringen niet per werk af, maar werkt met percentages van de inkomsten en als deze er niet zijn, met minimumtarieven gerelateerd aan het vloeroppervlak waar de uitvoering plaatsvindt. (Zie voor tarieven: https://www.bumastemra.nl/wp-content/uploads/2019/12/BUM.121.0120_08-Algemeen-Tarief-Muziekgebruik-2020-uitgebreide-tarieftekst.pdf)
Het is daarom af te raden om in een concert slechts 1 werk uit te voeren van een bij BUMA aangesloten componist omdat het tarief dan onevenredig hoog uitvalt.
- Ik wil een bewerking uit het Voorspelenproject uitvoeren in een concert, georganiseerd door mijn kerk. Ik heb hiervoor toestemming van de componist (van zowel de melodie als de bewerking) gekregen maar deze vraagt hier een vergoeding voor. Mijn kerk wil de vergoeding niet betalen. Kan de KVOK hier iets aan doen?
Het gaat hier om niet bij BUMA aangesloten componisten (voor bij BUMA aangesloten componisten zie vraag 05).
De KVOK staat buiten de afspraken die een gebruiker van muziek met een componist maakt in de situaties die niet in de gebruikersvoorwaarden zijn vastgelegd en kan daar dus niet op aangesproken worden.
Het is van belang zich te realiseren dat wanneer een compositie in zo’n situatie toch uitgevoerd wordt zonder de componist te betalen, deze naar de rechter kan stappen. Dat kan leiden tot een boete wegens het schenden van het auteursrecht.
- Mijn kerk zendt de diensten uit via Youtube / Facebook / een eigen website en niet via Kerkdienstgemist.nl of Kerkomroep.nl, mag ik dan muziek uit het Voorspelenproject uitvoeren in de dienst?
Nee, dat is vooralsnog niet toegestaan. Er is een verschil tussen muziek uitvoeren in de dienst (zie vraag 02) en het (online) uitzenden van deze dienst. Dat zit als volgt:– Kerken die via Kerkdienstgemist.nl en Kerkomroep.nl hun diensten uitzenden, betalen via een door CCLI uitgegeven streaminglicentie een vergoeding aan BUMA voor het uitzenden van muziek waar auteursrecht op rust. (zie:
https://mk0ccliglobalde0tw4c.kinstacdn.com/wp-content/uploads/Veelgestelde-vragen-over-de-streaming-licentie.pdf)– BUMA heeft een aparte regeling afgesloten met Youtube en Facebook voor uitvoering van auteursrechtelijk beschermde muziek.
– Bij CCLI kan een kerk een BUMA–streaminglicentie aanvragen als het gaat om uitzending op een eigen website.
In alle drie de gevallen gaat het om uitzending van muziek die is gecomponeerd door bij BUMA aangesloten componisten. Niet alle componisten van melodieën uit het Liedboek zijn aangesloten bij BUMA en hetzelfde geldt voor de componisten van de bewerkingen in het Voorspelenproject. Ook zijn er situaties waarin bijvoorbeeld de melodiecomponist wel, en de componist van de bewerking niet is aangesloten bij BUMA.
Goed beschouwd zou men voor online uitzending van muziek van niet bij BUMA aangesloten componisten apart toestemming moeten vragen aan elke componist.
Daarom heeft de KVOK één lijn getrokken en is in de overeenkomst die de KVOK met alle componisten (van zowel melodieën als bewerkingen) in het Voorspelenproject heeft gesloten vastgelegd dat de componisten toestemming geven voor uitzending via de twee streamingdiensten Kerkdienstgemist.nl en Kerkomroep.nl.
Als er in de toekomst duidelijkheid komt over het centraal regelen van auteursrecht
rondom gemeentezang (zie 08) kan dit wellicht uitgebreid worden. Houdt u hiervoor de gebruikersvoorwaarden in de gaten.
Als u er voor kiest toch een bewerking te spelen in een dienst die gestreamd wordt op Youtube of Facebook is dat uw eigen verantwoordelijkheid.
- Ik vind dat auteursrechtenverhaal erg ingewikkeld en onoverzichtelijk, kan dat niet eenvoudiger?
Er zijn inderdaad momenteel verschillende onduidelijke situaties voor wat betreft het uitvoeren en streamen van gemeentezang en kerkmuziek. Er zijn plannen vanuit verschillende organisaties, waaronder de PKN, om het een en ander centraal te gaan reguleren.Omdat die plannen nog niet uitgewerkt zijn heeft de KVOK op zeer zorgvuldige wijze afgebakend op welke wijze de bewerkingen uit het Voorspelenproject gebruikt mogen worden, en deze afspraken vastgelegd met alle betrokken componisten.
Zolang de gebruikers zich houden aan de gebruikersvoorwaarden, kan het auteursrecht niet geschonden worden.
- Mijn leerling speelt af en toe in een dienst om te oefenen in het begeleiden. Mag ik haar/hem bewerkingen van het Voorspelenproject laten spelen?
Nee, de bewerkingen zijn alleen bedoeld voor leden van de KVOK. De makers krijgen er niet voor betaald en de gebruikers hoeven er niet voor te betalen. Dat laatste is een privilege wat gekoppeld is aan het KVOK-lidmaatschap. Een goede reden om je leerling een lidmaatschap van de KVOK (door middel van een abonnement op een van de bladen) cadeau te geven!
- Ik ben abonnee van Het Orgel / de nieuwsbrief maar de bewerkingen staan op de website van Muziek en Liturgie. Heb ik er dan ook recht op?
Ja, iedere natuurlijke persoon die een (papieren of digitaal) blad ontvangt dat door de KVOK wordt uitgegeven is lid van de KVOK en heeft recht op toegang tot het Voorspelenproject. Voor rechtspersonen als kerken en bibliotheken die lid zijn van de KVOK geldt dit overigens niet (zie vraag 12).
- Mijn collega-organist van dezelfde kerk waar ik speel is geen lid van de KVOK, mag hij mijn inloggegevens gebruiken om toegang te krijgen tot het Voorspelenproject?
Nee, de inloggegevens zijn gekoppeld aan het lidmaatschap van de KVOK en mogen niet gedeeld worden met niet-leden. Ook mogen uitgeprinte bewerkingen van het Voorspelenproject niet uitgeleend worden aan deze collega of in een verzamelband worden achtergelaten op het orgel voor gebruik door andere organisten.
- Mijn kerk wil lid worden van de KVOK en zo toegang krijgen tot het Voorspelenproject ten behoeve van alle organisten die in de diensten spelen, mag dat?
Nee, dat is niet toegestaan. Onder gebruikers van het Voorspelenproject worden natuurlijke personen verstaan, geen rechtspersonen. Kerken, stichtingen, conservatoria en bibliotheken kunnen wel lid worden van de KVOK, maar krijgen geen toegang tot het Voorspelenproject.
- Ik wil een bewerking uit het Voorspelenproject instrumenteren voor dwarsfluit / viool/etc en orgel, mag dat?
Dat mag zolang er geen significante veranderingen plaatsvinden. Het instrumenteren voor andere instrumenten is gewoon toegestaan, net als transponeren naar een andere toonsoort. Een enkele noot wijzigen in verband met de beperkte omvang van een instrument is geen significante wijziging. Belangrijk is dat de oorspronkelijk versie van het werk goed herkenbaar blijft.
Zodra je er zelf meerdere noten bij gaat verzinnen wordt het oorspronkelijke werk aangetast, wat niet is toegestaan.
- De collecte is al afgelopen, ben ik nu verplicht het werk uit te spelen?
Nee, het is toegestaan de compositie in te korten als dat zo uitkomt. Dat hoort bij de praktijk van het orgelspelen in de dienst en hiervoor hebben de componisten toestemming gegeven.
- Ik wil alleen de makkelijke variaties van een partita spelen, mag dat?
Dat valt onder inkorten van het werk en is daarom geen probleem. Het is alleen niet toegestaan om moeilijke variaties zelf ‘aan te passen’, daarmee wordt het oorspronkelijke werk aangetast.
- De collecte is nog niet voorbij, mag ik de partita verlengen met eigen variaties?
Al is de verleiding groot, extra variaties verzinnen suggereert dat deze bij het oorspronkelijke werk horen. Dat is een aantasting van het oorspronkelijke werk, en is niet toegestaan.
- Ik had nog de naam van de componist van de bewerking die ik tijdens het Avondmaal speel op de Orde van Dienst willen laten afdrukken, maar deze was al klaar, wat nu?
Het is inderdaad in principe de bedoeling dat dat gebeurt als het kan, maar het is geen voorwaarde. Het stuk kan gewoon uitgevoerd worden.
Overigens dient niet alleen de naam van de bewerker, maar ook die van de melodie vermeld te worden